Stel: je hebt een belangrijke deadline, maar je bent ook ontzettend moe. Je voelt aan alles dat je rust nodig hebt, maar je wilt eigenlijk nog even door tot de klus geklaard is. Wat doe je? Gun je jezelf de pauze die je nodig hebt, of werk je verder? In deze blog leg ik je het verschil uit tussen de doe- en de zijnsmodus, omdat dit inzicht je enorm kan helpen op weg naar een leven met minder stress.
De doe-modus ken je ongetwijfeld. Ik vermoed dat je ook heel erg goed bent in dingen doen. In onze Westerse wereld staat de doe-modus doorgaans op de voorgrond en dat is op zich ook heel handig: zo krijgen we dingen gedaan, bereiken we doelen en komen we nog eens ergens. Het helpt ons ook om te overleven, omdat we een situatie die gevaarlijk voor ons is, kunnen vermijden of veranderen.
Werken, leren, school en studie: het is allemaal doen. Het is resultaatgericht, nuttig en gericht op vooruitkomen in het leven. Maar door die focus op een doel, ben je in de doe-modus altijd bezig met de toekomst. Dat is eigenlijk zonde, want hiermee leren we onszelf dat het huidige moment, het hier en nu, niet goed genoeg is. Dat er altijd iets beter, mooier of op zijn minst anders moet. Je herkent deze modus ook wel aan gedachten als: ‘het is niet goed genoeg’ of ‘ik wil net zo zijn als zij’.
Toch hoef je in de doe-modus niet altijd actief met iets bezig te zijn: je kunt ook niets doen in de doe-modus. Je hebt dan piekergedachten zoals ‘hoe kon ik nou zo stom zijn?’, ‘waarom heb ik niet…?’ en ‘wat als ik deze opdracht niet op tijd afkrijg?’. Je maakt je zorgen, je gedachten blijven maar malen, de wildste toekomstscenario’s komen voorbij, maar je verandert niet wezenlijk iets aan de situatie die je onprettig vindt. De doe-modus geeft dus altijd een bepaalde onrust en het hier en nu is eigenlijk alleen maar een middel om ergens anders te komen. Als die onrust van de doe-modus te lang duurt, kun je last krijgen van spanning, stress en uiteindelijk zelfs een burn-out.
De zijnsmodus geeft juist rust: het is een adempauze waarin je niets hoeft te doen en alleen maar even hoeft te zijn. Je staat stil, je kijkt om je heen en je voelt wat er te voelen valt. In de zijnsmodus heb je aandacht voor het hier en nu, zonder oordeel. Je bent niet bezig met plannen of doelen, maar je ervaart wat er is, op dit moment. Dat kan prettig zijn of juist niet, maar dat maakt eigenlijk niet uit: de rust zit hem in het feit dat je accepteert wat er is en even niets hoeft te veranderen. Juist in moeilijke situaties kan de zijnsmodus enorm veel ruimte geven: je kunt dan erkennen dat het even lastig is, dat je pijn ervaart of iets moeilijk vindt, zonder dat je daarvoor direct een oplossing moet vinden. Het helpt je om milder te zijn voor jezelf.
Maar hoe ervaar je dan die zijnsmodus? Toen ik net met mindfulness begon, zonk de moed me weleens in de schoenen. Ik wilde meer mindful door het leven gaan, maar probeerde dat te bereiken door nog meer te doen: meer lezen, meer oefenen… Zelfs mijn meditaties waren in het begin een vorm van doen! Zijn is bij uitstek niet-doen, maar je kunt dit niet bereiken door ernaar te streven, want dan ben je alweer iets aan het doen. Ingewikkeld he? Om het nog lastiger te maken, kun je ook prima in de zijnsmodus zijn, terwijl je iets aan het doen bent. Bijvoorbeeld wanneer je iets met je volledige aandacht doet of helemaal in een flow zit.
Eigenlijk gaat het juist om de balans: een leven waarin je soepel beweegt tussen de doe- en de zijnsmodus. Door mindfulness te beoefenen leer je de twee modi sneller te herkennen en kun je beter voelen wat je op welk moment nodig hebt. Weet je nog, die deadline waarmee ik begon? Wat je uiteindelijk kiest is eigenlijk minder belangrijk dan waar je je keuze op baseert: je kunt, ook als je vermoeid bent, er bewust voor kiezen nog even door te werken in de doe-modus en jezelf beloven daarna even echt te ontspannen. Maar je kunt er ook voor kiezen om juist nu even te zijn met wat je voelt en jezelf de rust te gunnen die je nodig hebt. Mindfulness geeft je de ruimte om die keuze te kunnen maken, omdat je beter leert opmerken wat er met je gebeurt.
Meer lezen?